Europees kader
Het herstelrecht wordt op Europees level gepromoot. In de volgende tekst kun je meer lezen over de bestaande Europese wetgeving ten aanzien van het gebruik van herstelrecht en de organisaties die op Europees niveau actief zijn binnen het herstelrecht.
Juridisch kader met betrekking tot herstelrecht
Op Europees niveau zijn met name twee instrumenten van belang op het gebied van herstelrecht (hierna afgekort met RJ, ‘restorative justice’). Ten eerste is de Richtlijn slachtofferrechten (2012/29/EU), waarin minimumrechten zijn opgenomen voor de ondersteuning en bescherming van slachtoffers van misdrijven, de eerste bindende EU-wetgeving inzake RJ die verder gaat dan een verwijzing naar bemiddeling. De richtlijn verplicht om deze tegen 2015 te hebben geïmplementeerd. Volgens de definitie van de Aanbeveling van de Raad van Europa uit 1999, is RJ elk proces waarbij slachtoffer en dader in staat worden gesteld om, indien zij vrijwillig instemmen, actief te zoeken naar een oplossing voor de gevolgen van het strafbare feit met behulp van een onpartijdige derde partij. In paragraaf 9 wordt de noodzaak benadrukt dat alle slachtoffers, ongeacht genderexpressie, – identiteit of seksuele oriëntatie, gebruik zouden moeten kunnen maken van ondersteuning, inclusief RJ-diensten. De richtlijn verplicht Lidstaten om slachtoffers te informeren over de mogelijkheden van het herstelrecht en benadrukt de noodzaak van bescherming aan slachtoffers in een herstelrechtprocedure en bevordert tevens samenwerking tussen verschillende justitiële diensten.
Ten tweede wordt de CM/REC(2018) 8 Raad van Europa Aanbeveling betreffende RJ in strafzaken, hoewel niet bindend, beschouwd als het meest innovatieve stuk wetgeving inzake RJ. Het document biedt een meer gebalanceerde benadering van de behoeften van slachtoffers en daders en roept op tot een verschuiving naar een strafrechtelijk systeem met een meer herstelgerichte cultuur. De Aanbeveling erkent de potentiële en positieve resultaten van RJ, als ook de valkuilen van het traditionele strafrecht. Hierin wordt verwezen naar basisprincipes, zoals: actieve deelname; schade aanpakken en herstellen; vrijwilligheid; respectvolle dialoog; gelijke aandacht voor alle partijen; procedurele eerlijkheid; collectieve overeenkomst op basis van consensus; re-integratie en wederzijds begrip; vertrouwelijkheid; algemeen beschikbare dienstverlening. De Aanbeveling gaat verder in op de noodzaak van een rechtsgrondslag voor RJ binnen het strafrechtelijk systeem.
Europese organisatie die herstelrecht bevordert
Een internationale netwerkorganisatie die professionals op het gebied van RJ met elkaar verbindt, is het Europees Forum voor Herstelrecht (EFRJ). Het Forum bevordert onderzoek, beleid en praktijk, zodat iedereen op elk moment en in elke casus toegang heeft tot hoogwaardige diensten (zie www.euforumrj.org).